Katten besteden uren aan de verzorging van hun vacht, maar al dat likken heeft een nadeel: ze slikken flink wat losse haren in. Meestal gaan die haren via de ontlasting weer het lichaam uit, maar soms vormen ze zich tot een prop in de maag: een haarbal. Zo’n haarbal wordt dan uitgebraakt. Een bekend maar niet altijd onschuldig verschijnsel. Zeker als je kat er vaak last van heeft, kan het wijzen op een onderliggend probleem. In dit blog lees je wat haarballen precies zijn, hoe je ze herkent, wat de mogelijke oorzaken zijn en wat je kunt doen om ze te voorkomen.
Inhoud van het artikel
Wat is een haarbal bij een kat?
Een haarbal bij een kat (ook wel trichobezoar genoemd) ontstaat doordat katten tijdens het wassen losse haren inslikken. Het grootste gedeelte van deze haren zal door het spijsverteringskanaal passeren en via de ontlasting worden uitgescheiden. Echter, de haren kunnen zich ook in de maag ophopen tot een prop: de haarbal. In de meeste gevallen worden deze haarballen uitgebraakt. Zo’n haarbal ziet eruit als een langwerpige, natte sliert van samengeklit haar. Voor veel katten is dit een onschuldig verschijnsel. Toch kunnen haarballen bij katten voor ongemak zorgen of vast komen te zitten in het maag-darmkanaal. Vooral bij katten met een lange vacht, of bij katten die zichzelf veel wassen, kan het aantal haarballen toenemen.
Braken of haarbal: wat is het verschil?
Niet elke keer dat een kat braakt, is er sprake van een haarbal. Katten kunnen ook gal, maagvocht of (gedeeltelijk) onverteerd voedsel opgeven zonder dat er een haarbal zichtbaar is. Een typische haarbal situatie ziet er ook anders uit: de kat maakt eerst diepe kokhalsbewegingen en brengt daarna een duidelijk zichtbare, langwerpige haarbal naar boven. Als een kat moet overgeven, gaat dit vaak sneller dan het opbrengen van een haarbal. Daarnaast kan je kat daarvoor al misselijk ogen. Ook het geluid kan anders klinken. Je herkent een haarbal bij je kat vaak aan de volgende signalen:
- Hevig kokhalzen of schrapende keelgeluiden
- Het uitbraken van een duidelijke haarbal
- Na het uitbraken oogt de kat normaal en hervat normaal gedrag
Let op: braakt je kat regelmatig zonder dat er een haarbal verschijnt? Dan kan er iets anders aan de hand zijn. Maakt je kat wel kokhalsbewegingen, maar komt er niets uit? Dan is er mogelijk sprake van een vastzittende haarbal bij katten – een situatie waarbij medische hulp nodig kan zijn.
Hoe vaak zijn haarballen normaal bij katten?
Een gezonde kat kan af en toe een haarbal uitbraken. Ongeveer 1 keer per maand wordt als normaal beschouwd. Bij langharige katten kan het iets vaker voorkomen. Ook tijdens de verandering van het seizoen kunnen katten vaker haarballen uitbraken. Als het weer warmer wordt, gaan veel katten in de rui en verliezen ze dus meer haren. Daarnaast zijn sommige katten obsessiever bezig met hun vachtverzorging en consumeren ze daarom meer haar dan andere katten.
Als je kat vaker een haarbal produceert of herhaaldelijk pogingen doet tot braken zonder succes, is dat niet meer normaal. Zeker als het gepaard gaat met andere klachten zoals verlies van eetlust, verstopping of lusteloosheid, moet je aan de bel trekken. In ernstige gevallen kan een haarbal zelfs een volledige blokkade veroorzaken en dit kan levensbedreigend zijn.
Welke katten hebben meer kans op haarballen?
Niet elke kat heeft snel last van haarballen. Sommige katten lopen echter een verhoogd risico door hun vacht, gedrag of gezondheid. Hieronder is een overzicht van de meest kwetsbare groepen:
- Lang- of halflangharige katten: Katten met een lange, dikke vacht (zoals Maine Coons, Noorse Boskatten of Persen) zijn gevoeliger voor haarballen. Ze slikken bij het wassen meer haren in, die zich sneller kunnen ophopen in de maag.
- Katten die veel stilzitten of weinig drinken: Een kat die weinig beweegt of onvoldoende vocht binnenkrijgt, heeft een tragere spijsvertering. Hierdoor blijven haren langer in het maag-darmkanaal hangen.
- Oudere katten: Bij oudere katten is de spijsvertering slomer. Ze kunnen daarom sneller last krijgen van haarballen.
- Katten die zichzelf extra veel wassen: Sommige katten likken zichzelf overmatig uit verveling, stress of pijn. Dit leidt tot een verhoogde inname van haren. Wanneer een kat zich meer wast dan normaal, moet je altijd nagaan wat de achterliggende oorzaak is.
Medische oorzaken van overmatige haarbal vorming
Naast gedrag en vachttype zijn er ook medische aandoeningen die bijdragen aan het ontstaan van haarballen:
- Maag-darm problemen: Dit soort aandoeningen kunnen de normale darmbewegingen verstoren, waardoor haren zich sneller ophopen. Bij deze katten zie je vaak ook braken, gewichtsverlies of diarree.
- Vlooien, voedselallergieën of huidproblemen: Een kat met jeuk zal zich intensief likken, vooral op de buik, flanken en poten. Hierdoor slikt hij meer haren in.
- Artrose: Katten met artrose (degeneratie van het kraakbeen) ervaren pijn en ongemak bij bewegen. Sommige katten likken of bijten overmatig op specifieke plekken als reactie op deze pijn. Dit likgedrag kan leiden tot extra haarballen en is een belangrijk signaal dat er iets mis is.
Let goed op veranderingen in het vachtverzorging gedrag van je kat. Overmatig likken, vooral op ongebruikelijke plekken, kan een teken zijn van pijn, jeuk of stress – en dus indirect bijdragen aan haarbal-problemen.
Symptomen van haarballen bij katten
De symptomen van vastzittende haarballen kunnen sterk variëren. Soms merk je er nauwelijks iets van, maar bij ernstige gevallen kunnen de klachten duidelijker worden. Let daarom goed op deze signalen:
- Regelmatig kokhalzen of braken: Met of zonder haar. De kat maakt herhaaldelijke pogingen om iets uit te braken. Soms lukt dat meteen, soms zie je alleen schuim, gal of niets.
- Verminderde eetlust of kieskeurig eetgedrag: Katten die last hebben van hun maag door haarballen, kunnen minder interesse in voer tonen. Eet jouw kat niet meer? Trek dan direct aan de bel!
- Winderigheid of een opgeblazen buik: Haarballen kunnen het verteringsproces verstoren, waardoor gasvorming of buikpijn ontstaat.
- Moeizame stoelgang: Let op droge, harde ontlasting met zichtbare haren. Bij ernstige gevallen kan obstipatie optreden.
- Lethargie of onrustig gedrag: Sommige katten trekken zich terug, slapen meer of lijken juist prikkelbaarder en rusteloos.
- Overmatig likken en wassen van de vacht: Katten kunnen zich om verschillende redenen meer gaan wassen waardoor ze sneller last krijgen van haarballen. Denk hierbij aan stress, als ze in de rui zijn of een huidaandoening hebben. Ook een vlooienallergie kan een oorzaak zijn.
- Gewichtsverlies zonder duidelijke oorzaak: Bij langdurige darmproblemen of verminderde eetlust kan je kat gestaag gewicht verliezen.
- Koorts: Een kat met een vastzittende haarbal kan koorts ontwikkelen. Koorts gaat vaak gepaard met symptomen zoals sloomheid, warme oren en neus, minder drinken en plassen, tekenen van uitdroging zoals een droge bek, ingevallen ogen en/of verminderde huidelasticiteit.
Soms zijn de symptomen subtiel en vallen ze pas op als het probleem al langer speelt. Denk bijvoorbeeld aan wisselende consistentie van ontlasting, herhaalde kotsen zonder haarbal, of een kat die steeds minder actief wordt. Merk jij bovengenoemde symptomen op bij je kat? Neem dan contact op met je dierenarts.
Wat kun je doen tegen haarballen bij katten?
Haarballen zijn niet altijd te voorkomen, maar je kunt de kans wel flink verkleinen. Door preventief te werken en de juiste verzorging, voeding en ondersteuning te bieden, kun je de kans op haarballen flink verkleinen. Hier zijn enkele tips:
Goede vachtverzorging
Een goede vachtverzorging is essentieel. Het regelmatig borstelen van je kat kan helpen haarballen te voorkomen. Door losse haren uit de vacht te verwijderen voordat je kat zich wast, verminder je de hoeveelheid haar die hij inslikt. Bij kortharige katten is 1 keer per week borstelen voldoende. Lang- en halflangharige katten kunnen iets vaker geborsteld worden. Gebruik de juiste borstels: Een grove kam en een slickerborstel.
Stimuleer beweging
Beweging bevordert een gezonde darmfunctie. Wanneer je kat actief is, wordt voedsel en ingeslikt haar sneller door het spijsverteringskanaal geleid, waardoor de kans op verstoppingen kleiner is. Zorg voor speelmomenten, waarin je kat zeker 30 minuten per dag actief is.
Zorg voor voldoende vochtinname
Voldoende drinken voorkomt uitdroging en helpt de haren soepel mee te voeren met de ontlasting. Veel katten drinken van nature weinig, dus let hier extra goed op. Zet meerdere waterbakjes in huis of investeer in een drinkfontein. Sommige katten drinken graag van stromend water. Geef ook natvoer. Dit bevat een hoog vochtgehalte.
Speciaal voer en supplementen
Goede voeding kan een belangrijke rol spelen in het verminderen van haarballen bij katten. Veel merken bieden tegenwoordig speciaal anti-haarbal kattenvoer aan. Deze voeders zijn zo samengesteld dat ze het inslikken van haar beperken of de doorgang ervan door het spijsverteringskanaal vergemakkelijken. Dit zijn enkele belangrijke bestanddelen in zulk voer:
- Voedingsvezels: Vezels stimuleren de darmbeweging en helpen ingeslikte haren via de ontlasting af te voeren.
- Omega-3 en omega-6 vetzuren: Ondersteunen een gezonde huid en vacht, waardoor er minder haar loslaat tijdens het wassen.
- Malt-extracten: Dit werkt mild laxerend, het maakt de darminhoud zachter en bevordert zo de uitscheiding van ingeslikt haar via de ontlasting.
Extra tips: Geef je kat meerdere kleine porties per dag in plaats van enkele grotere porties. Dit helpt het maag-darmstelsel sneller te werken en is over het algemeen gezonder voor je kat. Zorg bij vezelrijke voeding ook dat je kat genoeg drinkt of natvoer krijgt. Te veel vezels kunnen namelijk juist obstipatie veroorzaken mits er niet voldoende vocht binnenkomt.
Laat je adviseren door een dierenarts of voedingsdeskundige, vooral als je kat al last heeft van haarballen of gevoelige darmen.
Anti-haarbal middelen
Er zijn diverse middelen beschikbaar die de uitscheiding van haarballen bevorderen of helpen om haarballen op natuurlijke wijze uit te braken:
- Anti-haarbal pasta: Dit is een pasta vaak op basis van malt. Het kan zowel preventief worden gebruikt als voor de behandeling van bestaande haarbal problemen. Het wordt vaak aanbevolen voor katten die gevoelig zijn voor haarballen of tijdens de ruiperiode.
- Anti haarbal snoepjes: Deze bevatten vaak dezelfde ingrediënten als anti-haarbal voeding of pasta, en kunnen als aanvulling op de basisvoeding (haarbal dieet) worden gegeven. Het beste is om te kiezen voor een snack met malt als ingrediënt, omdat dit de spijsvertering stimuleert en haarballen makkelijker helpt te passeren.
- Kattengras: Sommige katten eten instinctief gras om zichzelf te helpen bij het opwekken van een haarbal. Het gras prikkelt de maagwand en activeert het braakreflex. Let op: niet elke kat reageert goed op gras, en sommige katten krijgen juist diarree of obstipatie. Observeer je kat goed bij het eten van gras.
Het is meestal niet nodig om je kat levenslang supplementen/medicatie te geven tegen haarballen. Als haarballen een terugkerend probleem zijn, is het belangrijk om eerst te onderzoeken of er een onderliggende oorzaak is. Door deze tips toe te passen, kun je de kans op haarballen bij je kat flink verkleinen. Vooral bij katten die er gevoelig voor zijn, is het extra belangrijk om preventief te werk te gaan.
Wanneer moet je naar de dierenarts?
Twijfel je of het gedrag van je kat nog normaal is? In de volgende gevallen is het verstandig om direct contact op te nemen met je dierenarts:
- Je kat probeert herhaaldelijk te braken, maar er komt niets uit
- Je kat kotst meerdere haarballen per week uit
- Je kat eet slecht of helemaal niet meer
- Er zit bloed of slijm in het braaksel
- Je kat heeft al meerdere dagen geen ontlasting gehad
- Je kat is sloom, verstopt zich of lijkt ziek
Bij deze symptomen kan aanvullend onderzoek nodig zijn, zoals een röntgenfoto of echo, om te kijken of er sprake is van een obstructie. Wacht niet te lang: een darmverstopping kan levensbedreigend zijn als het niet op tijd wordt behandeld.
Haarballen voorkomen
Een haarbal op zijn tijd is normaal bij katten, maar het mag geen terugkerend probleem worden. Let goed op signalen zoals vaak kokhalzen, braken zonder resultaat, of een kat die weinig eet. Gelukkig kun je met de juiste verzorging, voeding en ondersteuning veel doen om haarballen te voorkomen. Blijf alert op veranderingen in het gedrag en gezondheid van je kat, en neem bij twijfel altijd contact op met de dierenarts. Zo houd je je kat gezond en haarbal-vrij.
Liefs,
Team Kattenoppas Nederland
Liza van der Horst
Liza is een enorme kattenliefhebber en al jaren trotse kattenoppas bij Kattenoppas Nederland, waar ze haar passie omzet in werk. Met haar uitgebreide ervaring en kennis van katten is ze daarom ook tekstschrijver voor onze blog. Daarnaast is Liza ook onze huis fotograaf en haalt ze in haar vrije tijd graag de camera tevoorschijn. Hiermee zet ze de liefste katten met hun charmante persoonlijkheden op de foto.
